De Jongerenbijbel: over cultuur en vrouwen in de Bijbel

 

 

 

Inleiding

 

In de studie “De Jongerenbijbel: Gods Woord beter begrijpen” hebben we een start gemaakt met de bespreking van de Jongerenbijbel. In deze studie willen we daar mee verder gaan. We zagen dat de Jongerenbijbel als doel heeft om Gods Woord te verduidelijken, zodat jonge mensen Gods Woord beter gaan begrijpen. Maar is dat ook zo? We zagen reeds dat de Jongerenbijbel twijfel zaait over de auteurschap van Gods Woord. Vele schrijvers, die in de Bijbel genoemd worden, worden door de Jongerenbijbel gewoonweg ontkend. Tevens gaat men er grotendeels aan voorbij dat de Bijbel leert dat de echte Auteur God Zelf is! Tevens hebben we gezien dat men er vanuit gaat dat er oversschrijffouten zijn ontstaan in Gods Woord. We hebben een vermeende overschrijffout onder de loep genomen, en gezien, in de context van Gods Woord, dat er helemaal geen sprake was van een overschrijffout! Wat in de King James 1611 en in de Statenvertaling geschreven staat, klopt exact! God heeft Zijn Woord voor ons bewaard!

 

 

Cultuur: onderdrukking van vrouwen?

 

In deze studie willen we verder stilstaan bij het thema “Cultuur”. In het hoofdstuk “Hoe lees je de bijbel?” komen we het volgende tegen:

 

Maar ook de tijd waarin de teksten zijn geschreven en de plaats en de cultuur waarin ze zijn ontstaan zijn van belang” [1].

 

En zo lezen we in een ander hoofdstuk, “Inleiding op de bijbel”, het volgende over cultuur:

 

Ook speelt de cultuur waarbinnen de bijbel is ontstaan een belangrijke rol (de culturele context). Als je dat uit het oog verliest, kun je de gekste dingen bewijzen vanuit de bijbel. (...) Denk maar eens aan (...) de onderdrukking van vrouwen” [2].

 

Natuurlijk is het mogelijk om de gekste dingen vanuit de Bijbel te verklaren. Maar dat heeft niet zo zeer met cultuur te maken, maar met de context. Als verzen uit de context gehaald worden, dan kun je inderdaad alles verklaren. Maar het feit dat in het verleden vrouwen onderdrukt zijn, heeft niets van doen met Gods Woord. De Bijbel roept ons op om zelfs onze vijanden lief te hebben (Matth. 5 : 44; Rom. 12 : 14, 20). Zouden we dan de vrouwen moeten onderdrukken? In 1 Petr. 3 : 7 lezen we zelfs: “Gij mannen, evenzo, woont bij hen met verstand, aan het vrouwelijke vat, als het zwakste, eer gevende, als die ook medeërfgenamen van de genade des levens met hen zijt; opdat uw gebeden niet verhinderd worden”. Mannen moeten hun vrouwen dus met eerbied behandelen! Of zoals Kol. 3 : 19 zegt: “Gij mannen, hebt uw vrouwen lief, en wordt niet verbitterd tegen hen”. Komt een man zijn plicht niet na, dan staat in Gods Woord zelfs geschreven dat zijn gebeden verhinderd worden! Vrouwen onderdrukken heeft dus niets te maken met hetgeen de Heere wil! Integendeel.

 

 

Het vrouwelijke vat, het zwakste...?

 

Waar veel vrouwen aanstoot aan nemen, is het feit dat het “vrouwelijke vat” het zwakste genoemd wordt. Maar dat betekent absoluut niet dat een vrouw minderwaardig zou zijn, of dat een vrouw in de maatschappij minder zou kunnen dan een man! Spreuken 31 : 10 – 31 gaat over de huisvrouw, de oude Engelse King James 1611 spreekt over “woman” of “vrouw”. Vers 10 zegt: “Wie zal een deugdelijke huisvrouw [KJV1611: “vrouw”] vinden? Want haar waardij is verre boven de robijnen”. Vers 15 – 18 gaan als volgt verder: “En zij staat op, als het nog nacht is, en geeft haar huis spijs, en haar dienstmaagden het hun bescheiden deel. Zij denkt over een akker, en krijgt hem; van de vrucht van haar handen plant zij een wijngaard. Zij gordt haar lendenen met kracht, en zij versterkt haar armen. Zij smaakt, dat haar koophandel goed is; haar lamp gaat des nachts niet uit”. Vers 25, 26 en 30 zeggen nog: “Sterkte en heerlijkheid zijn haar kleding; en zij lacht over de komende dag. Zij doet haar mond open met wijsheid; en op haar tong is leer der weldadigheid. (...) De bevalligheid is bedrog, en de schoonheid ijdelheid, maar een vrouw, die de Heere vreest, die zal geprezen worden”. In die zin is een (“deugdelijke”) vrouw volgens Gods Woord absoluut niet zwak! Wat zou dat zwak-zijn dan kunnen inhouden? Punt één: de man hoort zijn vrouw gewoon met liefde te behandelen! Punt twee, 1 Tim. 2 : 11 – 14 laten zien dat de vrouw niet over de man mag heersen, en de man niet mag leren, vanwege een reden: “Een vrouw late zich leren in stilheid, in alle onderdanigheid. Doch ik laat de vrouw niet toe, dat zij leert, noch over de man heerst, maar wil, dat zij in stilheid is. Want Adam is eerst gemaakt, daarna Eva. En Adam is niet verleid geworden; maar de vrouw, verleid zijnde, is in overtreding geweest”. Dit heeft dus nog alles te maken met de zondeval in Gen. 3. Volgens de Schrift is Adam zijn vrouw moedwillig gevolgd in de zonde. Adam heeft zijn leven gegeven voor zijn vrouw! Daarin is hij een beeld, een type, van de Heere Jezus (Rom. 5 : 18; Ef. 5 : 25)! Maar Eva, de vrouw, was verleid geworden! De reden dat de vrouw niet in de gemeente mag spreken, dat de vrouw de man niet mag leren [3], hangt dus samen met het feit dat de vrouw verleid is geworden. Hieruit blijkt dus dat de vrouw makkelijker te verleiden is! Dit is ook de reden dat God man en vrouw binnen het huwelijk een bepaalde plaats heeft gegeven! Dit heeft niets van doen met de toenmalige cultuur of met discriminatie, maar met de schepping en de zondeval! Door te stellen dat de man/vrouw verhouding in de Bijbel met de toenmalige cultuur te maken heeft, ontkent men gewoonweg de Bijbelse waarheid.

 

 

Man en vrouw gelijk in Christus, toch is er verschil

 

Zo vinden we in de Jongerenbijbel bij 1 Kor. 14 : 34 – 35, andere teksten in Gods Woord waar staat dat de vrouwen in de gemeente horen te zwijgen, het volgende commentaar:

 

Moeten vrouwen zwijgen in de gemeente? Dat is een goede vraag. Als je Paulus goed leest, is dat wel wat er staat. Maar tegenwoordig kun je op de meeste plaatsen met zulke teksten niet meer aankomen. Gelukkig zegt Paulus ook wel eens wat anders: In Galaten 3 : 28 zegt hij dat mannen en vrouwen één zijn in Christus. Daarmee wordt de gelijke positie van man en vrouw aangegeven” [4].

 

In feite zegt men dat Gods Woord Zichzelf tegenspreekt: aan de ene kant zegt Paulus dat vrouwen niet mogen spreken in de gemeente, maar hij zegt ook wel eens iets anders.... Maar Gods Woord is nooit in tegenspraak! In Gal. 3 : 27 en 28 staat geschreven: “Want zovelen als gij in Christus gedoopt zijt, hebt gij Christus aangedaan. Daarin is noch Jood noch Griek; daarin is noch dienstbare noch vrije; daarin is geen man en vrouw; want gij allen zijt één in Christus Jezus”. Dit is een tekst, die niet over de waterdoop gaat, maar over de wedergeboorte, wanneer mensen in het lichaam van de Heere Jezus gedoopt worden door de Heilige Geest. 1 Kor. 12 : 13 zegt: “Want ook wij allen zijn door één Geest tot één lichaam gedoopt; hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij dienstknechten, hetzij vrijen; en wij zijn allen tot één Geest gedrenkt!” In het Lichaam van de Heere Jezus, in Zijn Gemeente, met Hoofdletter(!), dus niet in de lokale gemeente(!), is er geen verschil tussen de wederom geboren heiden en de wederom geboren Jood. Er is geen verschil tussen de wederom geboren man en de wederom geboren vrouw. De man is niet méér wederom geboren dan de vrouw of andersom! Maar dit neemt niet weg dat er nog steeds bepaalde verschillen zijn tussen mannen en vrouwen. Lichamelijk zijn mannen en vrouwen ook anders! Maar zo is het ook binnen de lokale gemeente. God geeft mannen en vrouwen een bepaalde rol. Niet omdat de één meer is dan de ander, maar omdat Hij het het zo bepaald heeft. En bij het spreken binnen een gemeente, wil de Heere dus niet dat de vrouw spreekt, en de reden daarvoor voert terug tot de zondeval. Dan zijn er mensen, die zeggen: “Ja, maar dat heeft Paulus gezegd”! Maar Paulus heeft zijn boodschap, die hij ons moest verkondigen, direct van de Heere Jezus ontvangen. Daarom was Paulus ook een apostel! In Gal. 1 : 10 – 12 staat geschreven: “Want predik ik nu de mensen, of God? Of zoek ik mensen te behagen? Want indien ik nog mensen behaagde, zo ware ik geen dienstknecht van Christus. Maar ik maak u bekend, broeders, dat het Evangelie, hetwelk door mij verkondigd is, niet is naar de mens. Want ik heb het ook niet van een mens ontvangen, noch geleerd, maar door de openbaring van Jezus Christus”. De brieven aan de Gemeente zijn óók geïnspireerd door de Heilige Geest! Zij zijn Gods Woord voor ons! Daar hebben wij ons aan te houden. Ook als dat woord ons soms radicaal in de oren klinkt.

 

 

Gods Woord gehoorzamen

 

Eigenlijk zeggen de auteurs van de Jongerenbijbel dit ook. Ze spreken op verschillende plaatsen in de toelichtingen over de scherpe en radicale woorden van Jezus. Bijvoorbeeld:

 

Jezus lijkt meer geïnteresseerd te zijn in de oprechtheid dan in het aantal van zijn volgelingen. Hij neemt geen blad voor de mond, en velen haken dan ook af. Hoe reageer jij als je wordt geconfronteerd met scherpe en radicale woorden van Jezus?” [5]

 

Eigenlijk is dit een vreemde toelichting, want het suggereert iets over God wat niet waar is. De Heere Jezus voerde namelijk het Werk van de Vader op aarde uit (Joh. 5 : 36). En Gods Woord zegt dat het Zijn wil is dat alle mensen behouden worden. Maar het gaat de Heere wel om de Waarheid! In 1 Tim. 2 : 4 staat geschreven: “Die wil, dat alle mensen zalig worden, en tot kennis der waarheid komen”. Buiten de waarheid om is er geen leven. Maar juist met die waarheid hebben de mensen het erg moeilijk. Daarom zijn de woorden van de Heere Jezus vaak zo scherp en radicaal voor ons mensen!

 

In een zogenaamde “Eye-opener” schrijven de auteurs van de Jongerenbijbel zelfs het volgende over de schriftgeleerden van Jezus’ dagen:

 

De schriftgeleerden waren de hele dag druk bezig met het bestuderen van de boeken van Mozes. Ze meenden dat dat hun het eeuwige leven zou geven. Jezus vindt dat ze niet eerlijk zijn: de boeken die ze bestuderen gaan over hem, maar dat willen ze niet weten omdat het hun niet goed uitkomt. Bijbelstudie is belangrijk, maar alleen dat is niet genoeg: je moet ook goed lezen en durven geloven wat er staat!” [6]

 

Of op een andere plaats:

 

...Een goede opvoeder durft de waarheid te zeggen, ook als het pijn doet. Paulus weet zich bovendien bekleed met gezag van Christus. In hoeverre ben jij bereid naar de woorden van Paulus (en andere bijbelschrijvers) te luisteren?” [7]

 

Eigenlijk weten de auteurs van de Jongerenbijbel dus heel goed dat Gods Woord Waar is, en dat we daar als gelovige mensen naar behoren te luisteren. Maar de Jongerenbijbel geeft meer gewicht aan de wetenschap. Het klinkt zo goed, als we voorgaande citaten lezen, echter men heeft de “cultuur waarbinnen de bijbel is ontstaan” als legale reden gemaakt om waarheden binnen Gods Woord vandaag de dag niet toe te passen! Het spreken van de vrouw in de gemeente, is daar een mooi voorbeeld van. En dat gaat zó ver dat men tot de meest vreemde uitspraken komt.

 

 

Eigen bedachte verhalen...

 

Bij het boek Esther is een thema-pagina opgenomen, dat “Vrouwen in de bijbel” heet. Natuurlijk wordt het voorbeeld van Esther aangehaald [8]. En inderdaad heeft God Esther als vrouw gebruikt in de geschiedenis van Zijn volk! En...? We hebben al eerder gezien dat de Heere vrouwen niet ziet als minder! Maar men gaat zó ver om hun punt kracht bij te zetten, dat men uitkomt bij eigen bedachte verhalen. Bij die thema-pagina vinden we onder andere het volgende:

 

Mannen hebben een groot stempel gedrukt op de bijbelse geschiedenis. Dat zie je vaak aan de manier waarop over vrouwen wordt gesproken: ze worden vaak voorgesteld als ‘de vrouw van’ en niet als onafhankelijk, vrij mens. Maar toch betekent dat niet dat vrouwen in de bijbel altijd een ondergeschikte en onbelangrijke rol spelen. Juist niet eigenlijk! Als je goed leest, gaan je ogen open. Dan zie je dat het juist vrouwen waren die op cruciale momenten in het Oude en Nieuwe Testament opduiken. De vrouwen in de bijbelverhalen zorgen steeds voor nageslacht,‘Ja, hè, hè’ zul je zeggen. ‘Wie anders?’ Maar waar het in deze verhalen om gaat, is niet dat ze kinderen op de wereld zetten. De verhalen willen vaak zeggen: God brengt de vastgelopen geschiedenis weer op gang. Een weg die doodlopend lijkt te zijn, wordt via vrouwen weer geopend. De vastgelopen weg wordt door Gods geest via de vrouwen weer een hoopvolle weg” [9].

 

En dan wordt Sara als voorbeeld gegeven:

 

God maakte het onmogelijke mogelijk door haar op haar hoge leeftijd nog een zoon te laten baren: door de geboorte van Isaak is er weer toekomst voor het volk Israël. (...) de mannen doen op die beslissende momenten niet mee” [10].

 

In deze citaten stelt men heel duidelijk dat de mannen niet mee doen, en dat Gods Geest via de vrouwen de weg weer opent. Maar daarmee stelt men de geboorte van Izak op één lijn met de geboorte van de Heere Jezus. Want Hij is inderdaad door Gods Geest in een vrouw verwekt, zonder dat daar een aardse man aan te pas kwam (Matth. 1 : 18). Overigens ook daarbij was het weldegelijk een Man die het initiatief nam, namelijk God Zelf! En Jezus Christus was dan ook de Zoon van God! Echter Izak was niet de Zoon van God! Izak was niet geboren uit de Heilige Geest. Weliswaar heeft God het mogelijk gemaakt dat Sara op hoge leeftijd nog een zoon baarde, maar dat was wel een zoon van Abraham! Wanneer Abraham tot de Heere zegt dat hij geen zaad heeft, en dus zonder kinderen is, en dat zijn knecht erfgenaam zal worden (Gen. 15 : 2 en 3), zegt de Heere tot hem in Gen. 15 : 4 en 5: “En ziet het woord des Heeren was tot hem, zeggende: Deze zal uw erfgenaam niet zijn; maar die uit uw lichaam voortkomen zal, die zal uw erfgenaam zijn. Toen leidde Hij hem uit naar buiten, en zeide: Zie nu op naar de hemel, en tel de sterren, indien gij ze tellen kunt; en Hij zeide tot hem: Zo zal uw zaad zijn!”. Hier lezen we wat God over de situatie zegt! Inderdaad heeft God een wonder gedaan! Maar dat deed Hij door Abraham en Sara heen. Abraham deed volop mee. En zo zien we hoe de Jongerenbijbel, en de zogenaamde wetenschap daarachter, fabels in het leven roept, om hun eigen punt – vrouwen zijn belangrijk – te onderstrepen! En de hele theologie draait uit op een leugenverhaal; een radicale zin die zo te bewijzen is vanuit Gods Woord.

 

 

Hebben vrouwen meer spreekRECHT dan mannen?

 

Het hiervoor beschreven effect is ook in andere toelichtingen in de Jongerenbijbel te vinden. Nog een voorbeeld. Bij de lijdens- en Opstandingsgeschiedenis vinden we het volgende commentaar rond het thema “mannen en vrouwen”:

 

De mannelijke leerlingen zijn nergens te bekennen. Het zijn vrouwen die tot het laatst bij Jezus blijven en even later het eerst bij zijn graf zijn. Als er over de dood en de opstanding van Jezus verteld moet worden, wie hebben – vind jij – dan het meeste recht van spreken, die afwezige mannen of die aanwezige vrouwen?” [11].

 

Deze vraag wordt op een bepaalde manier gesteld. We worden gedwongen om vanuit het man/vrouw-thema naar het lijdensverhaal en de Opstandingsgeschiedenis te kijken. En er wordt min of meer bepaald hoe de lezer zijn mening moet bepalen.... Een mening die lijnrecht ingaat tegen Gods Woord. Want de Heere stelde apostelen aan, mannen, die als ooggetuigen zouden vertellen over de Opstanding (Hand. 1 : 21, 22). Diezelfde Heere heeft door Zijn Woord geopenbaard dat vrouwen horen te zwijgen in de gemeente, omdat zij mannen niet horen te leren! De hierboven geciteerde toelichting in de Jongerenbijbel wil vrouwen, naar “onze mening”, want de vraag is: “wat vind jij?”, het spreekRECHT geven! De Bijbel is niet van eigen uitlegging (2 Petr. 1 : 20). Het gaat erom wat God ons zegt, of het ons nu aardig of niet aardig in de oren klinkt!

 

 

Over haardracht

 

Dit geldt ook als het gaat om de haardracht van mannen en vrouwen. In het Oude Testament komen we tegen dat mannen soms hun haar niet mochten afknippen. Echter in het Nieuwe Testament lezen we dat Paulus, door de Heere geïnspireerd(!), zegt dat het een oneer is voor een man lang haar te dragen. “O ja”, zeggen sommige mensen dan, “het gaat om een bedekking, dus om het dragen van een hoed of iets dergelijks!” Echter de Bijbel legt Zichzelf uit. In 1 Kor. 11 : 15 staat geschreven: “Maar zo een vrouw lang haar draagt, dat het haar een eer is; omdat het lange haar tot een deksel haar gegeven is”. Wanneer we vanuit deze uitleg, die Gods Woord Zelf geeft, de andere verzen van de context lezen, dan wordt geheel duidelijk hoe God de haardracht ziet in deze Gemeente-tijd. 1 Kor. 11 : 4 zegt: “Iedere man, die bidt of profeteert, hebbende iets op het hoofd, die onteert zijn eigen hoofd”. Vers 7 gaat verder: “Want de man moet het hoofd niet dekken, aangezien hij het beeld en de heerlijkheid Gods is; maar de vrouw is de heerlijkheid van de man”. En vers 14 zegt: “Of leert u ook de natuur zelf niet, dat zo een man lang haar draagt, het hem een oneer is?”. Voor vrouwen geldt het tegenovergestelde: “Maar iedere vrouw, die bidt of profeteert met ongedekten hoofde [het lange haar is tot een deksel! 1 Kor. 11 : 15], onteert haar eigen hoofd; want het is één en hetzelfde, alsof haar het haar afgesneden was. Want indien een vrouw niet gedekt is, dat zij ook geschoren worde; maar indien het lelijk is voor een vrouw geschoren te zijn, of het haar afgesneden te hebben, dat zij zich dekke [= dat zij lang haar draagt!]” (1 Kor. 11 : 5, 6). En ook dit heeft met de schepping te maken. 1 Kor. 11 : 8 zegt: “Want de man is uit de vrouw niet, maar de vrouw is uit de man” (zie Gen. 2 : 21, 22). Het heeft tevens te maken met de ordening van God in de gemeente. Ondanks dat man en vrouw één zijn (1 Kor. 11 : 11, 12), heeft God de man gegeven tot hoofd van de vrouw, zoals de Heere Jezus Hoofd is van de Gemeente (Ef. 1 : 22, 23), maar ook van de man (1 Kor. 11 : 3). Wanneer een vrouw zich niet wil dekken met het lange haar, dan geeft zij in feite te kennen dat zij niet de heerlijkheid van haar man wil zijn (1 Kor. 11 : 7). Zij ontkent daarmee Gods ordening, want als de vrouw niet de heerlijkheid van de man wil zijn, dan kan de man niet het beeld en de heerlijkheid Gods zijn (1 Kor. 11 : 7)! Hoogstwaarschijnlijk hangt dit nog weer samen met de zondeval! Gods ordening is ontstaan omdat de vrouw verleid is geworden en de man niet (1 Tim. 2 : 14). En als we dan nog lezen in 1 Kor. 11 : 10: “Daarom moet de vrouw een macht op het hoofd hebben, vanwege de engelen”, dan begrijpen we dat de vrouw, die Gods ordening ontkent, bloot staat aan de verleiding van de boze. En dan lezen we over de bedekking in de Jongerenbijbel het volgende:

 

Christenen zijn het er niet over eens of Paulus’ voorschriften over haardracht en hoofdbedekking als een voor altijd goddelijk gebod opgevat moeten worden. Wat je ook vindt, het is in elk geval goed om je af te blijven vragen: leef ik, ook wat mijn uiterlijk betreft, tot eer van God? Klopt de buitenkant met de binnenkant?” [12]

 

Het staat niet met zoveel woorden in de Jongerenbijbel, maar ook bij dit thema hoor je mensen geregeld verwijzen naar de toenmalige cultuur. Het feit dat Paulus, als apostel, ons Gods Woord heeft gegeven, daar mag je blijkbaar van vinden wat je wilt, als je je maar blijft afvragen of je ook, wat uiterlijk betreft, leeft tot eer van God! Dat kan dus schijnbaar buiten Gods Woord om! Maar ja, hoe kan men ook anders verwachten van een organisatie die “God eert” met een praise-band waarin al lange tijd vrouwen met kort haar en mannen met lang haar optreden? Tevens is in bovenstaand citaat de hoofdbedekking losgekoppeld van de haardracht. Natuurlijk geeft dat een oecumenisch goede beschrijving, om mensen van geen enkele denominatie op de tenen te gaan staan. Tenzij men Gods Woord er werkelijk op na wil slaan.

 

 

Cultuur en zelf verzonnen fabels belangrijker dan Gods Woord!

 

Mag ik de Jongerenbijbel eens met zijn eigen woorden citeren?

 

In hoeverre ben jij bereid naar de woorden van Paulus (en andere bijbelschrijvers) te luisteren?” [13]

 

De auteurs van de Jongerenbijbel zelf, en de wetenschappers achter deze uitgave, zijn dat klaarblijkelijk in geen geval. Daar waar de auteurs van de Jongerenbijbel mensen het idee willen geven “bijbelvast te zijn”, door op te roepen om de Bijbel goed te lezen en te durven geloven wat er staat, hebben ze daarnaast allerlei redenen, van cultuur tot zelf verzonnen fabels, om Gods Woord naast zich neer te leggen!

 

Wees gewaarschuwd!

 

 

[1] ‘Jongerenbijbel, met de tekst van de Nieuwe Bijbelvertaling’, Nederlands Bijbelgenootschap en Evangelische Omroep, Uitgeverij NBG, Heerenveen, 2006, blz. V18.

[2] Idem, blz. V29.

[3] Dit houdt niet in dat de vrouw niets mag doen in de gemeente! Priscilla ondersteunde klaarblijkelijk haar man bij de verkondiging van het Woord (Hand. 18 : 26). We komen ook tegen dat de oudere vrouwen de jongere vrouwen leren (Tit. 2 : 3 – 4).

[4] ‘Jongerenbijbel, met de tekst van de Nieuwe Bijbelvertaling’, Nederlands Bijbelgenootschap en Evangelische Omroep, Uitgeverij NBG, Heerenveen, 2006, blz. (NT)247.

[5] Idem, blz. (NT)139.

[6] Idem, blz. (NT)137.

[7] Idem, blz. (NT)237.

[8] Idem, blz. (OT)611.

[9] Idem, blz. (OT)610.

[10] Idem, blz, (OT)610, (OT)611.

[11] Idem, blz. (NT)76.

[12] Idem, blz. (NT)243.

[13] Idem, blz. (NT)237.